بررسی عوامل اجتماعی موثر بر شکل گیری جمهوری اسلامی ایران

رژیم های انقلابی ماهیت گوناگونی داشته و در اشکال متنوعی ظاهر گشته اند. در برخی از شرایط، دیکتاتوریهای نظامی، حزبی و فردی ایجاد شده و در برخی از مواقع، رژیم های دموکراتیک از انقلاب سر برآورده اند. انقلاب به عنوان یک عامل، فی نفسه رژیم را دموکراتیک یا اقتدارگرا نمی سازد. جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک رژیم انقلابی بر اساس نظریه دموکراتیزاسیون و سکولاریزاسیون موردی تلقی می گردد که قابل تبیین نیست و تحلیل و تبیین دیگری را می طلبد. از دیدگاه دموکراتیزاسیون، وجه ولایت فقیه جمهوری اسلامی و از نظر سکولاریزاسیون، اسلامی بودن جمهوری اسلامی و از نظر کلی، ترکیب جمهوریت و اسلامیت آن به عنوان یک مساله مطرح است. این رساله با عنایت به نظریه های فرهنگ سیاسی و نظریه جامعه مدنی درصدد تبیین این مساله در دوره تحقیق(1357 تا 1367) است. روش مورد استفاده در این تحقیق، استفاده از راهبردهای مطالعه موردی و تبیین روایی می باشد. نتایج تحقیق نشان داد که نظریه های منتخب این رساله تا حدودی می تواند تبیین گر مساله باشد. در ایجاد اسلامیت نظام(در معنای تصویب قوانین اسلامی، نظارت فقها بر قوانین مصوب و حضور فقها و روحانیون در دولت)، ایدئولوژی رهبران و نخبگان سیاسی نقش مهمی داشت. این ویژگی تا حدودی به وسیله منفعل شدن گروه های غیر روحانیون در جامعه مدنی و نفوذ روحانیون درجامعه مدنی قبل از انقلاب تبیین می گردد. جمهوریت نظام(برگزاری انتخابات) نیز تا حدی ناشی از ایدئولوژی جمهوری خواهی اسلامی امام در عصر جمهوریت و نمایندگان مجلس خبرگان تدوین قانون اساسی و ایدئولوژی جمهوری خواهی اسلامی بازرگان و طالقانی بود. روحانیون به دلیل برخورداری از موقعیتهای موجود در جامعه قبل از انقلاب و دارا بودن نفوذ و احترام بیشتر در جامعه توانستند دولت و جامعه را در اختیار بگیرند.